Ουώλ Στρητ vs Μέην Στρητ

Ουώλ Στρητ vs Μέην Στρητ

Wall Street vs Main Street: Finger Pointing vs System Change

by Richard Wolff.

Published on October 14, 2008

Μεσούσης της καπιταλιστικής κρίσης ο φόβος εξαπλώνεται και μεγαλώνει το κυνήγι των αποδιοπομπαίων τράγων. Τα μίντια και οι πολιτικοί κατηγορούν τους προβλεπόμενους υπόπτους. Ίσως να επακολουθήσουν συλλήψεις. Ελάχιστοι αναγνωρίζουν το καπιταλιστικό σύστημα ως το βασικό πρόβλημα.image Επικεντρώνονται στις αντιδράσεις επιμέρους ομάδων στις απαιτήσεις και τις πιέσεις του συστήματος. Είναι αλήθεια ότι η λέξη «καπιταλισμός» εμφανίζεται στον δημόσιο διάλογο. Στα πλαίσια όμως αυτού του διαλόγου «καπιταλισμός» σημαίνει μεγάλες επιχειρήσεις, μεγάλες τράπεζες ή την Ουώλ Στρητ, και όχι το σύστημα το οποίο ενοποιεί όλες τις επιχειρήσεις, τους εργάτες, τα νοικοκυριά και την κυβέρνηση.

Οι χυδαιότεροι δεξιοί κατηγορούν τους αγοραστές σπιτιών που τώρα αδυνατούν να αποπληρώσουν τα ενυπόθηκα δάνειά τους. Οι λίγο πιο εξελιγμένοι μέμφονται την κυβερνητική παρέμβαση –για τη βοήθεια στις μειονότητες και στους φτωχούς για να αποκτήσουν σπίτια– για όλα τα κακά της οικονομίας. Οι χυδαιότεροι εξ όλων αναμιγνύουν την Ουώλ Στρητ, τραπεζίτες και διεφθαρμένους πολιτικούς σε θεωρίες συνωμοσίας είτε για να επωφεληθούν προσωπικά, είτε για να ξεπουλήσουν τις ΗΠΑ στον παγκόσμιο κομμουνισμό, στην τρομοκρατία ή ίσως στους μουσουλμάνους.

Στην Αριστερά, οι προσφιλείς αποδιοπομπαίοι τράγοι περιλαμβάνουν την Ουώλ Στρητ, τους τραπεζίτες, τα hedge funds, τα καλοπληρωμένα στελέχη, τις διεφθαρμένες επιχειρήσεις και τους συμβιβασμένους πολιτικούς που επέτρεψαν να συμβούν κακά πράγματα στην «οικονομία» μας. Οι πιο εκλεπτυσμένοι αριστεροί προωθούν τις κατηγορίες ενάντια στη «νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση». Υποστηρίζουν ότι από την εκλογή του Ρέηγκαν, οι κυβερνήσεις απέτυχαν να ρυθμίσουν τις αγορές και να ελέγξουν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο τις άγριες χρηματοπιστωτικές αστοχίες που μας έφεραν σήμερα σε αυτό το χαμηλό σημείο.

Καμία πλευρά δεν αντιμετωπίζει το καπιταλιστικό σύστημα ως το βασικό πρόβλημα. Και οι δύο συμφωνούν εν πολλοίς ότι το διαδραστικό δίκτυο των επιχειρήσεων με τα διοικητικά τους συμβούλια, τους υψηλούς μισθούς των μάνατζερ και τους μισθωτούς εργάτες αποτελούν τα απαραίτητα και αναγκαία θεμέλια u964 ôης «οικονομίας» μας. Ο καπιταλισμός, σαν αυτό το διαδραστικό δίκτυο, τους φαίνεται αναπόφευκτος και επομένως όχι ο κατάλληλος στόχος για τη Δεξιά ή την Αριστερά. Αντί για αυτό, αντιπαρατίθεται για το πόσες ευθύνες πρέπει να επιρρίψουν στη μία ή την άλλη ομάδα γιατί «προκάλεσαν» την κρίση στους φτωχούς ή στην υπερβολικά μεγάλη κυβερνητική παρέμβαση ή στη μικρή κυβερνητική παρέμβαση ή στους υπερβολικά υψηλόμισθους πλούσιους ή στους διεφθαρμένους που εξαπατούν το σύστημα. Τα δάκτυλα δείχνουν τους φταίχτες που διαστρέφουν έναν καπιταλισμό –την «οικονομία» μας– ο οποίος υπό άλλες συνθήκες λειτουργεί εξαιρετικά.

Ας σκεφθούμε τη διαμάχη της Ουώλ Στρητ με τη Μέην Στρητ. Πολλοί αριστεροί και αρκετοί δεξιοί κατηγορούν την Ουώλ Στρητ ότι «προκάλεσε» το χάος των ενυπόθηκων δανείων (σαν οι αναρίθμητες τράπεζες και οι πωλητές δανείων της Μέην Στρητ να μην προωθούσαν επικερδή δάνεια στους τοπικούς κατοίκους οι οποίοι ήταν ανήμποροι να τα αντέξουν). Κατηγορούν την Ουώλ Στρητ ότι ανακάλυψε τα «παράγωγα», αυτά τα νέα και επικίνδυνα χρηματοπιστωτικά τεχνάσματα (σαν να μην επένδυσαν και να μην κέρδισαν από αυτά οι τύποι της Μέην Στρητ). Οι αριστεροί ισχυρίζονται ότι η Ουώλ Στρητ ώθησε τους πολιτικούς να απορρυθμίσουν την οικονομία (σαν οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις της Μέην Στρητ να μην υποστήριξαν και επωφελήθηκαν από την απορρύθμιση). Πολλοί δεξιοί θεωρούν ότι η ανεπαρκής κρατική απορρύθμιση εξαιτίας της επιρροής της Ουώλ Στρητ δημιούργησε την κρίση (σαν να μην επωφελήθηκε η Μέην Στρητ από αυτή την κυβερνητική παρέμβαση). Από κοινού αριστεροί και δεξιοί μέμφονται την Ουώλ Στρητ και την Ουάσιγκτον ότι συνεργαζόμενοι παρήγαγαν τη φούσκα της κτηματομεσιτικής αγοράς (σαν να μην χαιρέτιζε η Μέην Στρητ τις ανερχόμενες τιμές και τις κατασκευές οικιών, την αυξανόμενη ζήτηση για οικιακά προϊόντα, τις νέες θέσεις εργασίας, τα εισοδήματα και τα φορολογικά έσοδα κ.λπ.). Καθώς η τελευταία έξαρση ανάπτυξης του καπιταλισμού καταρρέει, η Ουώλ Στρητ και η Μέην Στρητ μετατοπίζονται από μια αμοιβαία επωφελή συνεργασία σε έναν αγώνα για επιβίωση. Η Μέην Στρητ φοβάται ότι η Ουώλ Στρητ θα χρησιμοποιήσει την ισχύ, το χρήμα και την επιρροή της για να μεταφέρει το βάρος της οικονομικής κρίσης στους εργάτες και στις κυβερνήσεις (με μείωση μισθών, πληρωμή λιγότερων φόρων, και απαίτηση για μεγαλύτερη κυβερνητική βοήθεια). Αυτά θα ζημιώσουν τη Μέην Στρητ. Ο καπιταλισμός λειτουργεί για να μεταφέρει τα οικονομικά βάρη προς τα κάτω, και την οικονομική δομή και τα οικονομικά οφέλη προς τα πάνω. Έτσι, η Μέην Στρητ αντεπιτίθεται με διαφημιστικές καμπάνιες που κατηγορούν την Ουώλ Στρητ για την κρίση. Σε αυτή την αντιπαράθεση μεταξύ κλεφτών, η Αριστερά και η Δεξιά προτιμούν να επιλέγουν πλευρές, παρά να απορρίπτουν το σύστημα που δημιουργεί αυτούς τους κλέφτες. Η εναλλακτική θέση θα ήταν να ζητηθεί μια αλλαγή του συστήματος.

Αλλαγή του συστήματος δεν σημαίνει αυτό που σχεδιάζουν τώρα οι Πόλσον και Μπερνάκι: να αγοράσουν μερίδια των ιδιωτικών αμερικανικών τραπεζών. Σε αυτή τη μερική «εθνικοποίηση» των τραπεζών η αμερικανική κυβέρνηση θα αγοράσει και θα διακρατήσει μετοχές και πιθανά θα τοποθετήσει κρατικούς αξιωματούχους στα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις γίνονται επομένως εν μέρει και πιθανότατα προσωρινά, δημόσιες επιχειρήσεις. Αυτή η αλλαγή είναι πολύ μεγάλη για τον Μπους, τον Πόλσον και τον Μπερνάκι γιατί πάντα κατηγορούσαν τις δημόσιες επιχειρήσεις ως σοσιαλισμό ή κομμουνισμό.

Η αλλαγή όμως των ιδιωτών στα διοικητικά συμβούλια (τα οποία εκλέγονται και λογοδοτούν στους ιδιώτες μετόχους) με δημόσιους λειτουργούς (οι οποίοι διορίζονται και λογοδοτούν σε κρατικούς αξιωματούχους) δεν αλλάζει βασικά το σύστημα. Οι εργάτες εξακολουθούν να δουλεύουν το ωράριο των 9 με 5 μ.μ., εξακολουθούν να ακολουθούν τις εντολές της διοίκησης, και τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και τα κέρδη που παράγουν ανήκουν στη διοίκηση για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της. Αυτές οι διοικήσεις, είτε ιδιωτικές είτε δημόσιες εξακολουθούν να δίνουν τις εντολές, να πωλούν τα προϊόντα, να λαμβάνουν τα έσοδα και να αποφασίζουν το πώς θα χρησιμοποιήσουν τα κέρδη. Οι εμφανείς ανισότητες μεταξύ εργατών και διοίκησης παραμένουν. Η εμφανής έλλειψη δημοκρατίας στον καπιταλιστικό χώρο εργασίας παραμένει. Τόσο οι δημόσιες όσο και οι ιδιωτικές διοικήσεις έχουν επιζητήσει ιστορικά να αποδυναμώσουν ή να εξαφανίσουν τους κρατικούς ελέγχους και κανονισμούς που περιορίζουν την ελευθερία δράσης τους και την κερδοφορία τους (και στην ΕΣΣΔ όπως και στις ΗΠΑ).

Παντού ο καπιταλισμός ταλαντεύεται μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής φάσης. Ο ιδιωτικός καπιταλισμός ελαχιστοποίησε τις κρατικές παρεμβάσεις και κράτησε τους κρατικούς αξιωματούχους έξω από τα διοικητικά συμβούλια. Στις δημόσιες φάσεις του καπιταλισμού οι κυβερνήσεις παρενέβησαν και μερικές φορές αντικατέστησαν τους ιδιώτες στις διοικήσεις με δημόσιους αξιωματούχους. Οι κρίσεις της μιας φάσης συχνά προκαλούν μετάβαση στην άλλη φάση. Η κρίση του αμερικανικού ιδιωτικού καπιταλισμού το 1929 κατέληξε στην κρατική παρέμβαση του Νιου Ντηλ του Ρούσβελτ (επιβάλλοντας την κοινωνική ασφάλιση, την εγγύηση της απασχόλησης και άλλα κοστοβόρα για τις επιχειρήσεις προγράμματα και ρυθμίσεις). Η κρίση του κρατικά ρυθμιζόμενου καπιταλισμού του 1970 επανέφερε τις ΗΠΑ σε άλλη μια ιδιωτική καπιταλιστική φάση, την περίοδο Ρέηγκαν–Μπους, η οποία αποδιάρθρωσε τα περισσότερα επιτεύγματα του Νιου Ντηλ. Τι θα ακολουθήσει τη σημερινή κρίση του ιδιωτικού καπιταλισμού; Θα γυρίσει το εκκρεμές προς τον κρατικό επανα-ρυθμισμένο καπιταλισμό; Αν ναι, η αμερικανική επιχειρηματική κοινότητα θα χρησιμοποιήσει μια συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών για το πώς θα αποφύγει, μετά θα αποδυναμώσει και στο τέλος θα εξαλείψει την κρατική ρύθμιση.

Επομένως, η επανα-ρύθμιση φαίνεται ότι θα είναι βραχυχρόνια.

Μήπως έφτασε η στιγμή να αποκτήσει σημασία η αλλαγή του καπιταλιστικού συστήματος;